احکام ما (گلبرگ احکام)

آیا فطریه مهمان بر عهده میزبان است؟

اگر فطره انسان بر کسی واجب باشد و او ندهد، وظیفه چیست؟

آیا غیر سید می تواند فطره خود را به سید بدهد؟

جواب این سوالات و چند سوال دیگر را در مطلب زیر بخوانید.

فطریه بر چه کسانی واجب است

1- بر هر مکلّفی که در زمان وجوب زکات فطره، دارای شرایط ذیل باشد پرداخت زکات فطره خود و کسانی که عرفا نان خور او محسوب می شوند، واجب است: 1- بالغ باشد؛ 2- عاقل باشد؛ 3- بی هوش نباشد؛ 4- فقیر نباشد. (مکارم: شرط سوم در رساله ایشان نیامده است)[1]

2- زمان وجوب زکات فطره از چه موقعی است؟ از موقع غروب شب عید فطر[2]

3- اگر بچه ای بعد از غروب متولد شود یا کسی بعد از غروب نان خور انسان شود فطره او بر انسان واجب نیست[3].

4- اگر فطره انسان بر کسی واجب باشد و او ندهد، بر خودش واجب نمی‌شود.[4].

5- اگر کسی که فطره او بر دیگری واجب است خودش فطره را بدهد از کسی که فطره بر او واجب شده ساقط نمی‌شود:

امام، رهبری و مکارم: مگر این که با اذن و اجازه طرف بدهد که در این صورت از عهده آن شخص ساقط می شود.

سیستانی: مگر اینکه کسی که بر او واجب است، به او وکالت داده باشد.[5]

.

فطریه مهمان

6- آیا فطریه مهمان بر عهده میزبان است؟

الف: مهمانی که قبل از غروب وارد شده است:

امام، رهبری و مکارم: اگر مهمان نان خور حساب شود؛ (مکارم: اگر با رضایت آمده بر میزبان است اما اگر بدون رضایت آمده بنابر احتیاط واجب) بر میزبان است. بنابراین مهمان یک شبه فطریه‌اش بر عهده خودش است. (مکارم: ولی اگر تصمیم دارد حداقل چهار پنج روز نزد او بماند دادن فطره او واجب است)

سیستانی: اگر مهمان شب را در آنجا می­ماند و نان خور او (هرچند موقتاً) محسوب می‌شود باید فطریه‌اش را داد بنابراین اگر صرفا برای افطاری دعوت شده فطریه‌اش بر عهده میزبان نیست.

ب: مهمانی که بعد از غروب وارد شده است: فطریه‌اش بر عهده خودش است.[6]

 .

مصرف فطریه

7- به کسی که فطره را در معصیت مصرف می کند نباید فطره داد.[7]

8- اگر کسی بگوید فقیرم نمی‌شود به او فطره داد، مگر این که اطمینان حاصل شود (امام، رهبری و مکارم: یا از ظاهر حالش گمان پیدا شود) که فقیر است یا انسان بداند که قبلا فقیر بوده است.[8]

9- غیر سید نمی‌تواند به سید فطره بدهد حتی اگر یکی از نان‌خورهای او سید باشد نمی‌تواند فطره او را به سید بدهد.[9]

10- انسان باید زکات فطره را به قصد قربت بدهد و موقع دادن نیت فطره نماید.[10]

.

زمان پرداخت فطریه

11- کسی که نماز عید می خواند بنابر احتیاط واجب فطره را پیش از نماز عید بدهد (رهبری: و یا جدا نماید) (مکارم: و یا در صورت عدم دسترسی به فقیر جدا نماید) و اگر نماز عید نمی‌خواند می تواند تا ظهر به تاخیر بیندازد.[11]

12- اگر موقع وجوب دادن فطره، کنار گذاشته اما نداده است، هر وقت آن را می دهد نیت فطره نماید. اما اگر آن موقع، کنار هم نگذاشته؛ (امام، مکارم و سیستانی: بنابر احتیاط واجب) باید بعدا بدون نیت ادا و قضا، فطره را بپردازد.[12]

.

جایگزینی پول فطریه

13- اگر فطره را کنار بگذارد نمی‌تواند آن را برای خودش بردارد و مالی دیگر را برای فطره بگذارد.[13]

.

لزوم مصرف در محل

14- اگر در محل خودش مستحق پیدا شود احتیاط واجب آن است که فطره را به جای دیگر نبرد (سیستانی: و اگر برد و به مستحق رساند کافی است)[14]

.

خرید کالا با پول فطریه

15- آیا با پول فطریه می توان کالا (مانند برنج یا گوشت و امثالهم) برای فقیر خرید؟

امام، رهبری و سیستانی:  فطریه را نمی‌توان تبدیل به کالا نمود مگر آنکه 1- همان کالایی که فطریه را بر مبنای آن محاسبه کرده بخرد مثلا به ازاء هر نفر تحت تکفّل سه کیلو برنج بخرد بنابراین نمی‌تواند مثلا با پول سه کیلو گندم یک کیلو برنج بخرد 2- یا می تواند از نیازمند در تبدیل اجازه بگیرد و مثلا بگوید شما اینقدر پول در نزد ما دارید اجازه می دهید تا با آن برای شما برنج بخریم.

مکارم: خرید کالا برای نیازمند با پول فطریه جایز است البته باید وسیله ای باشد که مورد نیاز شخص باشد. [15]

.

پرداخت فطریه به واجب النفقه

16- آیا می توان فطریه را به واجب النفقه داد؟

رهبری: نمى‌‌توان چیزى از زکات فطره را بابت مخارج زندگى به واجب النفقه داد ولى براى اداى دین و یا مایحتاجى که تأمین آن بر پدر واجب نیست اشکال ندارد مثلا می توان به فرزند فقیر خود زکات فطره داد تا خرج همسر خود نماید یا به پدر و مادر فقیر خود زکات فطره داد تا آن را خرج فرزندان در منزل خود نماید.

مکارم: فطریه را نباید به پدر، مادر، همسر یا فرزند نیازمند خود داد و بهتر است فطریه را به نوه یا پدر بزرگ و مادر بزرگ نیز نپردازند.

سیستانی: می توان فطریه را برای مخارج غیر نفقه واجب، به واجب النفقه داد مثلا می توان به فرزند داد تا خرج همسرش نماید.[16]